Zaokret ili sunovrat

Protekli dani bili su u znaku diplomatske ofanzive iz Evropske unije u regiji koja obuhvata prostor negdašnje Jugoslavije. Sve se odvija na matrici utvrđenoj na Berlinskoj konferenciji prošlog avgusta, u organizaciji Njemačke i uz podršku EU. Osnovne smjernice tog skupa pretočene su u novu strategiju EU prema Bosni i Hercegovini i regiji, uz punu podršku SAD.Ta strategija ima više uvezanih strateških ciljeva.

Prvo, Brisel (kao sjedište i EU i NATO-a) obnavlja aktivizam prema BiH i regiji radi ubrazanja integracije ovog prostora u Evropsku uniju. Tomu su doprinijela aktuelna geopolitička nadmetanja sa Rusijom i militantnim formacijama na afroazijskom prostoru, koje terorističkim metodama djeluju pod krinkom islama.

Drugo, saniranje rovite socioekonomske situacije u regiji čije  bi pogoršanje moglo dovesti do političkih previranja i radikalizacije s neizvjesnim ishodom.

Treće, politička stabilizacija u svakoj od zemalja tzv. Zapadnog Balkana i u njihovim međusobnim i ukupnim odnosima. To podrazumijeva stimulaciju dobrosusjestva nasuprot opterećujućim političkim relktima iz bliže i dalje prošlosti, i, nalaženje zajedničkih razvojih interesa.

Četvrto, otvaranje privredne perspektive u svakoj od država i investiranje u strateške infrastrukturne projekte kao što su saobraćaj i energija. S jedne strane, to znači poticanje aktiviranja energetskih potencijala na ovim prostorima i smanjivanje ovisnosti o ruskom plinu. S druge strane, to je stvaranje preduslova da se u regiji – od Slovenije do Makedonije i Albanije – stvara regionalni tržišni prostor koji bi tim uvezivanjem postao interesantan za investitore, proizvođače i potrošače EU i SAD.

Peto, rad na stvaranju uslova za vladavinu prava i efikasan pravosudni sistem naspram korupcionaške, klijentelističke, nepotističke, i, generalno, krimogene prakse vladajućih političkih struktura. U tom sklopu je i stimulisanje civilnog društva putem aktiviteta nevladinih organizacija, te depolitizacija sindikata i javnih medijskih servisa.

Zaokret ili sunovrat

U skraćenoj i načelnijoj formi, političke stranke i Parlament BiH su se obavezali na navedene reformske zahvate, potpisivanjem i usvajanjem izjave o opredjeljenosti za članstvo u EU. Prije toga, koalicioni partneri na državnom i federalnom nivou su se usaglasili o prioritetima koji su saglasni s evropskom orijentacijom. To je otvorilo put stupanju na snagu Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju koji od 1. juna ove godine uvodi Evropsku uniju i Bosnu i Hercegovinu u ugovorni odnos nakon sedam godina blokiranja evroatlantskih integracija – političke, ekonomske, socijalne i kulturne degradacije BiH.

Ali… Uspostava nove vlasti još nije završena na kantonalnoj razini. Dnevno sijevaju varnice između koalicinih partnera HDZBiH  i Demokratske fronte, koje se sa SDA nadmeću u natjecanju za dobijanje ključnih  pozicija u profitabilnim javnim preduzećima i institucijama. Predsjednik RS-a Milorad Dodik, ogorčen što njegov SNSD nije u državnoj koaliciji, nastoji destabilizovati i tu koaliciju i stanje u zemlji.

To daje za pravo prevlađujućem mišljenju među ovdašnjim svijetom da se s ovim i ovakvim političarima u zemlji ne može učiniti ništa ozbiljno novo. U međuvremenu, sve je više nezadovoljnika među prevarenim radnicima i drugim poniženim građanima.

Bosna i Hercegovina je pred suštinskim pitanjem – zaokret ili sunovarat.

Pogoršanje socioekonomske i političke situacije može dovesti do stanja za koje nije jasno na šta sve može izaći. Snage koje ne žele dobro Bosni i Hercegovini čekaju taj trenutak.

EU i SAD ponovo aktivni

Šta je ohrabrujuće? EU i SAD su ponovo aktivni u nastojanju da se bh. državu iz dejtonske snažno uvede u briselsku fazu. Uz to, prvi put u RS-u imamo snažnu političku grupaciju (Savez za promjene – SDS, PDP, NDP) koja je bez dileme za EU i koja je pristala da se otkoči integracijski proces ka NATO-u, istina uz uslovljavanje punog članstva stavom Srbije (Mladen Ivanić). Tu je i stranačko-parlamentarna zakletva za ubrzan put u EU.

Prve stvarne provjere su pred vlastima. Nužno je ustanoviti mehanizam koordinacije koji treba da dovede do usaglašavanja unutar i između tri nivoa vlasti (kantoni, entiteti, država) -kako bi BiH prema EU nastupala kao jedini ugovorni subjekt. Tu probleme može praviti, prije svih, Dodik, s obzirom na njegov stav o primatu entiteta nad državom.

Neophodno je što prije doći i do projekcije ekonomsko-socijalnih reformi. Tu se javljaju najmanje dva problema. Prvo je reformsko dovođenje u pitanje ekonomske osnove monopolne vlasti nacionalnih oligarhija. Drugo, pozicija radnika s obzirom na zahtjev za tzv. fleksibilnim tržištem radne snage. To može biti i poticajno ali i dovesti do daljeg smanjivanja radničkih prava, manipulacija i samovolje poslodavaca.

EU je zaokret u strategiji prema BiH napravila slijedom zahtjeva iz bunta građana početkom prošle godine. Brisel mora u radnicima i drugim obespravljenim građanima imati saveznika i u onome što slijedi.

Bez dnevnog reformskog pritiska iz EU, uz podršku SAD, te korektivne uloge nevladinih organizacija, i,  posebno, (samo)organizovanih građana, neće se  moći doći do suštinske promjene u ponašanju političke nomenklature u Bosni i Hercegovini i otvaranja perspektive ljudima ove napaćene zemlje.