Zašto Orban ulaže u RS: “Svaka podrška Dodiku završi prodajom prirodnih resursa u RS”

Najavljeni milioni, koje je Mađarska obećala prije godinu dana, stižu u RS. Od solarnih elektrana, do ulaganja u poljoprivredu. Kakav je interes Mađarske na prostoru gdje po posljednjem popisu živi 166 Mađara?

Prije nekoliko dana počela je realizacija dogovora predsjednika Vlade Mađarske Viktora Orbana i člana Predsjedništva Bosne i Hercegovine Milorada Dodika (SNSD) iz novembra prošle godine. 100 miliona eura iz mađarskog fonda počele su da stižu u Republiku Srpsku, kroz bespovratna sredstva poljoprivrednicima do 25 hiljada eura, za nabavku opreme i alata mađarske proizvodnje, piše Deutsche Welle.

Program podrške u RS realizuje Fondacija za održivi razvoj “Progresus”, koja je osnovana na inicijativu Vlade Mađarske, po modelu koji već postoji u zemljama u kojima Mađari žive u značajnom broju. Što se tiče BiH, prema posljednjem popisu, u zemlji živi 350 Mađara, od čega 166 u Republici Srpskoj, što otvara pitanje interesa Mađarske.

Dijaspora bez pokrića

„Činjenica je da Mađarska ima i u Srbiji jedan program pomoći Mađarima u Vojvodini, koji je u vezi sa stimulacijom i pomoći za razvoj poljoprivrede. Moguće da to ima neke simetrije, sa ovim ovdje“, kaže ekonomista Zoran Pavlović, iako ostavlja otvorenim ovo povlačenje paralele, jer u RS gotovo da i nema Mađara, za razliku od Srbije.

Inače, Mađarska već godinama izdvaja velike sume novca za zajednice Mađara u dijaspori preko Fonda Betlen Gabor, zbog čega je RS u tom slučaju iznenađenje, jer Mađara gotovo da i nema. Mađarska nije stala na poljoprivredi, već posao širi i na obnovljive izvore energije u BiH. Kompanija „Lugos Renewables“ iz Budimpešte postala je vlasnik 70 posto akcija preduzeća „Solarne elektrane Trebinje1“, ali ugovor nije dostupan javnosti.

„Što se tiče dijela koji se odnosi na solarnu elektranu, s obzirom na naš potencijal, smatram da je šteta što je tako nešto prepušteno nekoj stranoj kompaniji, posebno ako se uzme u obzir sadašnji problem sa energijom“, kaže Pavlović.

Vrijednost elektrane je 50 miliona eura a koncesija je prvo dodjeljena Elektroprivredi RS, kao kupcu sa pravom preče kupovine zbog javnog interesa, iako je sada jasno da RS, ističu poznavaoci prilika, nikada nije imala namjeru da gradi solarnu elektranu, nego da upravo Mađarima ustupi većinsko vlasništvo.

Čast i ponos na dobošu

„70 posto vlasništva nad tim preduzećem, čija je koncesija prenesena, ustupljeno je toj mađarskoj kompaniji, bez javnog nadmetanja, pod uslovima koji nama nisu poznati. Dijelovi ugovora koji se pojavljuju u javnosti, pokazuju da bi to moglo biti štetno po RS, s obzirom da se tih 70 posto prodaje za pet miliona a da postoji klauzula da se to može prodati nazad za 16 miliona maraka“, kaže Srđan Traljić, iz Transprency Internationala BiH.

Elektroprivreda Republike Srpske potpisala je prije dvije godine ugovor o koncesiji sa resornim ministarstvom. Tom prilikom je potvrđeno da je urađen ekološki eleborat i studija uticaja na životnu sredinu, te da je sve spremno za početak radova.

„Očekivati je da u narednih šest mjeseci dobijemo građevinsku dozvolu i izradimo model za izgradnju kompletne solarne elektrane, a to znači izgradnja i finansiranje ove solarne elektrane“, rekao je tada direktor Elektroprivrde, Luka Petrović, naglasivši da je velika čast i ponos da RS ima ovakav projekat.

Godinu dana kasnije, Mađari su ušli kao većinski vlasnici u cijeli projekat a još se čeka odluka Konkurentskog savjeta BiH, koji mora da potvrdi preuzimanje većinskog paketa.

„To je najpovoljniji model koji je potpisan u Evropi. Model se odnosi na to da će Elektroprivreda po povoljnoj cijeni otkupljivati električnu energiju i dobiće na startu 5,5 miliona maraka, a neće ni marke uložiti u realizaciju te investicije“, rekao je Petrović, komentarišući potpisivanje ugovora sa Mađarima.

Posrednici

Fondacija je po definiciji udruženje građana, podsjeća Siniša Vukelić, urednik poslovnog portala Capital, pa je tim više nevjerovatno da je udruženje preuzelo posao raspodjele sredstava za poljoprivrednike.

„Očito da u pozadini svega podrška mađarskog fonda ima političke razloge. Skrivaju se ugovori u kojima je dato većinsko vasništvo u solarnoj elektrani, a upitna je i fondacija koja upravlja novcem jer iza njih ne stoji RS“, kaže Siniša Vukelić i dodaje, da se stiče utisak da svaka vanjsko-politička podrška Dodiku završi prodajom prirodnih resursa u RS.

„Na tajnoj sjednici Narodne skupštine RS prodata je kompletna naftna industrija RS. Za podršku Izraela, obećao je da će realizovati prodaju Rudnika željezne rude Ljubija. A sada se za političku podršku nudi učešće u najvećoj solarnoj elektrani“, kaže Vukelić, navodeći da već po ustaljenoj matrici, nekoliko mjeseci nakon podrške Dodiku, isplivaju ekonomski interesi zemalja koje mu daju podršku.

Novac za kampanju

Slična politička djelovanja i način njihove realizacije zajednička su tačka Orbana i Dodika, smatra politička analitičarka, Tanja Topić. Ne radi se samo o političkoj podršci Dodiku, koja i finansijski na ovaj način ulazi u RS u toku izborne kampanje, već i podršci Orbanu u njegovoj politici od strane Dodika.

„Ono što je bliskost dva lidera još ojačala je odluka Mađarske da iskoristi veto kako bi se spriječile sankcije koje je EU u jednom trenutku pokrenula prema pojedincima u BiH, zbog kršenja principa na kojima počiva EU“, kaže Topić, koja očekuje da će te veze i dalje jačati, s obzirom na njihove politike koje sprovode u svojim zemljama.