Povodom nacrta zakona
Dunja Mijatović pisala NSRS: Nemojte ograničavati rad nevladinih organizacija
Ovaj Nacrt zakona otvara nekoliko pitanja u odnosu na standarde Vijeća Evrope u oblasti ljudskih prava
Komesarka Vijeća Evrope za ljudska prava Dunja Mijatović uputila je pismo predsjedniku Narodne skupštine Republike Srpske (NSRS) Nenadu Stevandiću u kojem izražava zabrinutost zbog Nacrta zakona o posebnom registru i transparentnosti rada neprofitnih organizacija, koji je uvršten na dnevni red sjednice 26. septembra.
U pismu navodi da nevladine organizacije igraju važnu ulogu u demokratskom društvu i da te organizacije, kao i njihovo članstvo, uživaju neotuđiva prava, uključujući pravo na slobodu udruživanja i izražavanja, te pravo na zaštitu od diskriminacije.
Venecijanska komisija
Cilj Nacrta zakona je, ističe, da uspostavi registar udruženja, fondacija i stranih i međunarodnih nevladinih organizacija koje primaju bilo kakva strana novčana sredstva ili drugu pomoć stranog porijekla, definišući ih kao „neprofitne organizacije“.
Nacrt zakona za takve organizacije ustanovljava zaseban pravni režim, kojim se za njih uvodi obaveza izvještavanja i inspekcijskog nadzora koji se ne odnosi na druge nevladine organizacije, uključujući i obavezu da svi njihovi materijali nose oznaku „neprofitne organizacije“.
Predviđene su i sankcije za organizacije koje ne ispune te obaveze, čak i mogućnost zabrane rada određene „neprofitne organizacije“, i samim tim i zabranu te organizacije.
-Ovaj Nacrt zakona otvara nekoliko pitanja u odnosu na standarde Vijeća Evrope u oblasti ljudskih prava, kako je to navedeno u zajedničkom mišljenju Venecijanske komisije i OSCE/ODIHR-a o Nacrtu zakona, usvojenom 9-10. juna 2023. godine. Ključni zaključci tog Mišljenja su: nedostatak jasnog obrazloženja za izradu Nacrta zakona, kao ni analiza rizika ili konsultacije s udruženjima i drugima na koje se on potencijalno odnosi; dosta nejasne i dvosmislene odredbe vjerovatno ne bi mogle da prođu test zakonitosti, predvidivosti i srazmjernosti; obaveze izvještavanja izlažu „neprofitne organizacije“ značajnom teretu; nesrazmjerne novčane kazne; ne postoje odredbe koje garantuju pristup efikasnom pravnom lijeku. Venecijanska komisija i ODIHR su pozvali vlasti Republike Srpske da u potpunosti preispitaju usvajanje Nacrta zakona, te da pokrenu dalje konsultacije sa svim zainteresovanim stranama, s ciljem garantovanja uživanja prava na slobodu udruživanja i izražavanja u Republici Srpskoj – istaknula je Mijatović.
Legitimni cilj
Naglasila je da legitimni cilj unapređenja javnosti rada nevladinih organizacija ne treba da se ostvaruje nesrazmjernim ili diskriminatornim sredstvima, na štetu suštinskog uživanja ljudskih prava i sloboda.
Evropski sud za ljudska prava je, napominje, u slučaju protiv Ruske Federacije koji se odnosio na zakon o takozvanim „stranim agentima“, utvrdio kršenje člana 11. Evropske konvencije o ljudskim pravima.
-Sud je naročito utvrdio da uspostavljanje posebnog statusa i pravnog režima za organizacije koje se finansiraju sredstvima iz inostranstva nije opravdano, te da takve inicijative djeluju značajno onesposobljavajuće na nevladine organizacije i njihovu mogućnost da ostvaruju svoje legitimne funkcije kao dio civilnog društva. Ovakav zakonski prijedlog mogu da sagledam samo u svjetlu sve restriktivnijeg okruženja za civilno društvo i izražavanje drugačijeg mišljenja u Republici Srpskoj, što je dodatno pojačano izmjenama Krivičnog zakonika Republike Srpske, koje je Narodna skupština nedavno usvojila, i kojima se ponovo uvodi kleveta kao krivično djelo, 20 godina nakon što je u Bosni i Hercegovini kleveta dekriminalizovana, i u vezi s čime sam iznijela svoju kritiku – naglasila je Mijatović.
Pozvala je članove Narodne skupštine da ne usvoje Nacrt zakona budući da je Bosna i Hercegovina članica Vijeća Evrope od 2002. godine, a njeni entiteti – Republika Srpska i Federacija BiH – su dužni poštovati standarde i vrijednosti ove organizacije u cilju obezbjeđivanja zaštite ljudskih prava, demokratije i vladavine zakona.
-Umjesto da dodatno ograničavaju prava nevladinih organizacija i branilaca ljudskih prava, vlasti Republike Srpske trebalo bi da podstiču bezbjedno i poticajno okruženje za njihov rad, u skladu s Preporukom CM/Rec(2018)11 Komiteta ministara Vijeća Evrope o potrebi jačanja zaštite i promocije prostora civilnog društva u Evropi – zaključila je Mijatović.
